Nadmierna stymulacja jamy ustnej często martwi rodziców. Zjedzone dekolty, obślinione sznurki ubrań, lizane poręcze, gryzione blaty (gdy czeka w kolejce w sklepie), pogryzione zabawki, kredki, no i ręce – od obgryzania paznokci, do wpychania ich po nadgarstek do ust.
Takie sytuacje, szczególnie "ciumkanie" powierzchni w przestrzeniach publicznych w okresie pandemii, mrozi krew w żyłach :)
Dlaczego dzieci w ogóle to robią?
Po pierwsze, różnorodna stymulacja jamy ustnej jest potrzebna do rozwoju. Dziecko co najmniej do 2. r.ż. jest w okresie poznawania oralnego (wg niektórych źródeł nawet powyżej 3 lat).
Zazwyczaj jednak, sporo przed drugimi urodzinami, mapa czuciowo ruchowa jamy ustnej (precyzyjna świadomość tej okolicy i kontrola jej ruchów) jest na tyle złożona, że pozwala między innymi na sprawne zarządzanie pokarmem (np. przesuwanie kęsów między zęby), czy skoordynowane czynności potrzebne do mówienia (układ i ruchy narządu mowy). Wówczas, dziecko powinno w naturalny sposób zmniejszać stymulację jamy ustnej. Po prostu nie jest już tak potrzebna w takiej formie.
Co jeśli zamiast się minimalizować, te zachowania jeszcze się intensyfikują?
Są różne przyczyny w tym rozwojowe, jak wyrzynanie się zębów, czy „pozasensoryczne”np. niedobory witamin czy występowanie pasożytów w organizmie.
Jakie są najczęstsze przyczyny u dzieci zgłaszanych na badanie rozwoju sensomotorycznego?
Wybrałem następujące:
Niedostateczna mapa czuciowo ruchowa jamy ustnej – dziecko wciąż potrzebuje wrażeń w tej okolicy. Nie może w pełni rozwijać i automatyzować umiejętności tych narządów. Poprawa dojrzałości nerwowo mięśniowej sfery oralnej odbywa się na podstawie przetwarzania dostarczanych informacji zmysłowych. Różnorodne bodźce i aktywne opracowywanie tych danych jest niezbędne do rozwoju. To dzieci, u których widoczne są trudności artykulacyjne, praksje oralne (umiejętności ruchowe) na niskim poziomie. Z zainteresowaniem i zaciętością może gryźć wówczas szczoteczkę do zębów.
Zburzenia modulacji zmysłowej tej okolicy – nadmiernie lub niedostatecznie odbierane wrażenia – proces „dostrajania” również wymaga dostarczania sobie informacji. Dziecko prezentujące objawy nadreaktywności, będzie akceptowało jedynie te bodźce, które samo kontroluje. Nie pozwoli sobie np. umyć zębów (często współwystępuje z obniżonym napięciem mięśniowym tej okolicy). Dziecko z objawami niedostatecznego reagowania może wkładać do buzi kamienie lub dławić się, ponieważ zbyt słabo odbierane informacje nie pozwolą na odpowiednie zarządzanie tym, co ma w ustach (często współwystępuje z obniżonym napięciem mięśniowym tej okolicy).
Niedobory czuciowe (najczęściej czucia głębokiego) spoza jamy ustnej. Dziecko np. z obniżoną stabilizacją posturalną może kompensować niedostateczną ilość wrażeń czuciowych przez jamę ustną, która ma największą reprezentację czuciową w mózgu (najwięcej receptorów i największe obszary kory czuciowej). Jest to mechanizm nierozwojowy, pełni natomiast funkcję regulacyjną. Takie dziecko nie będzie prezentowało trudności w zakresie umiejętności tej okolicy, a mimo to, będzie ją stymulowało.
Cechy nadreaktywności dotykowej (i przeczulica dotykowa – inne podłoże) – tu również może powstać mechanizm regulacyjny. Dziecko dostarcza sobie kontrolowanych i bezpiecznych wrażeń, które „tłumią” (kontrolowany przepust rdzeniowy) pozostałe wrażenia, które docierają do mózgu w nadmiarze. Tu również kompetencje czuciowo ruchowe nie będą budziły zastrzeżeń.
Utrwalony mechanizm radzenia sobie ze stresem. Typowy mechanizm autostymulacji, stanowiący próbę zmniejszania poziomu napięcia emocjonalnego. Może występować z okresami nasileń, lub przewlekle u dziecka reagującego stresem przez dłuższy czas. Wówczas jest to niezależne od zaburzeń sensomotorycznych. Warto jednak pamiętać, że każde dziecko obciążone stresem potrzebuje wyciszającej stymulacji dotykowej, której nie zaspokoi autostymulacją jamy ustnej.
Nawykowe zachowanie mające swoje podłoże w jednej z wymienionych wyżej sytuacji. Będzie pojawiało się zarówno w momentach nudzenia się, jak również skupienia uwagi, czy ekscytacji emocjonalnej.
Masz pytania? Napisz.
Comments